Carbon Footprint là gì và tại sao Doanh nghiệp Sản xuất cần quan tâm?

Trong kỷ nguyên mà thế giới hướng đến nền sản xuất bền vững và phát thải ròng bằng 0 (net zero), việc đo lường và kiểm soát carbon footprint – dấu chân carbon đang trở thành yêu cầu bắt buộc với các doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt là các ngành công nghiệp chế tạo, cơ khí chính xác, điện tử, thực phẩm – đồ uống, hóa chất, dệt may...

1. Carbon Footprint là gì?

Carbon footprint là tổng lượng khí nhà kính (chủ yếu là CO₂, CH₄, N₂O) được phát thải ra môi trường trực tiếp hoặc gián tiếp trong suốt vòng đời của sản phẩm, dịch vụ hoặc quá trình sản xuất.

Trong ngành sản xuất, carbon footprint được tính từ 3 phạm vi (scopes):

• Scope 1: Khí thải trực tiếp từ máy móc, lò đốt, xe nâng, lò hơi, khí rò rỉ từ hệ thống lạnh, v.v.

• Scope 2: Khí thải gián tiếp từ tiêu thụ điện năng (sản xuất từ nguồn hóa thạch).

• Scope 3: Khí thải gián tiếp khác: từ nguyên vật liệu đầu vào, logistics, rác thải sản xuất, hành trình sản phẩm đến tay khách hàng, và cả hành vi sử dụng/sản phẩm cuối vòng đời.

👉 Trong các nhà máy sản xuất, phần lớn lượng phát thải nằm ở Scope 2 và 3 – vốn rất dễ bị bỏ qua.

2. Vì sao doanh nghiệp sản xuất phải quan tâm đến Carbon Footprint?

(1) Áp lực từ chuỗi cung ứng toàn cầu

Các tập đoàn đa quốc gia như Toyota, Apple, Unilever, Samsung, Nestlé đều đang yêu cầu nhà cung cấp minh bạch carbon footprint và có kế hoạch giảm phát thải.

Nếu bạn là nhà cung ứng linh kiện, cơ khí chính xác, gia công sản xuất, việc không chứng minh được mức phát thải carbon rõ ràng có thể khiến bạn bị loại khỏi chuỗi cung ứng.

(2) Tăng tính cạnh tranh – Được chọn trong các gói thầu xanh

Tại Việt Nam, các dự án lớn trong các khu công nghiệp đang ưu tiên các nhà thầu hoặc đối tác có tiêu chuẩn ISO 14001, báo cáo phát thải CO₂ rõ ràng và có giải pháp giảm thiểu rủi ro môi trường.

(3) Tiết kiệm chi phí vận hành và điện năng

Việc đo lường carbon footprint cũng đồng nghĩa với việc:

• Kiểm soát mức tiêu thụ năng lượng máy móc.

• Tối ưu lưu trình sản xuất.

• Giảm tổn thất do bảo trì kém hiệu quả, hoặc sử dụng thiết bị cũ tiêu tốn nhiều điện năng.

Ví dụ: Một nhà máy may mặc tại Bình Dương khi đo carbon footprint đã phát hiện 2 hệ thống làm lạnh bị rò rỉ gas gây phát thải tương đương 90 tấn CO₂/năm, đồng thời tiêu tốn thêm 15% điện năng — dẫn đến tăng chi phí 80 triệu đồng/năm mà trước đó không hề biết.

(4) Ràng buộc pháp lý & thuế carbon

Từ năm 2026, EU sẽ áp dụng CBAM – Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon đối với các sản phẩm như: sắt thép, xi măng, nhôm, phân bón, điện năng – và sau đó là dệt may, nhựa, điện tử...

Nếu doanh nghiệp không có số liệu carbon footprint cụ thể và không có kế hoạch giảm phát thải, hàng hóa có thể bị áp thuế carbon khi xuất khẩu vào châu Âu.

3. Tác động của Carbon Footprint đến vận hành sản xuất

Carbon footprint không chỉ là một con số môi trường — mà còn là “chỉ số sức khỏe” của hệ thống sản xuất.

• Chi phí năng lượng tăng cao: Do dùng thiết bị cũ, bố trí mặt bằng và dây chuyền không tối ưu.

• Tỷ lệ phế phẩm cao: Làm tăng nguyên vật liệu tiêu hao, nước thải, năng lượng lãng phí.

• Tỷ lệ OEE thấp: Lãng phí thời gian sản xuất và phát thải nhiều hơn cho cùng một sản lượng.

Do đó, việc quản lý và giảm carbon footprint giúp phát hiện điểm nghẽn trong hệ thống, từ đó cải thiện hiệu suất và giảm chi phí.

4. Liên kết với các tiêu chuẩn như ISO 14001 & ISO 50001

Để quản lý carbon footprint một cách có hệ thống, nhiều doanh nghiệp sản xuất đang áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế:

Doanh nghiệp nào đã sở hữu ISO 9001 thì việc tích hợp thêm ISO 14001 hay ISO 50001 là hoàn toàn khả thi.

5. Carbon footprint – không đo là không kiểm soát được

“Bạn không thể cải thiện thứ gì mà bạn không đo lường.”
— Peter Drucker

Trong nhà máy sản xuất, carbon footprint chính là chỉ báo giúp doanh nghiệp biết mình đang sản xuất hiệu quả hay lãng phí, có đang phát thải quá mức hay không, và có cơ hội cải thiện ở đâu.

Kết luận: Carbon footprint là lợi thế cạnh tranh của sản xuất hiện đại

Carbon footprint không chỉ là "chuyện môi trường", mà là một phần cốt lõi của chiến lược vận hành nhà máy hiện đại. Những doanh nghiệp biết đo lường, phân tích và tối ưu dấu chân carbon sớm sẽ có lợi thế:

• Cắt giảm chi phí.

• Đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế.

• Tăng khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

• Góp phần hiện thực hóa sản xuất bền vững.